راه های درمان اضطراب: از درمان‌های روانشناختی تا دارویی اضطراب

دراین زمینه از متخصصین روانشناس و روانپزشک در پلتفرم هوشمند هوکات به طریق مشاوره روانشناسی آنلاین از سراسر جهان بهره مند شوید.

اضطراب یکی از احساسات طبیعی و واکنش‌های رایج ما به شرایط گوناگون و موقعیت‌های مختلف است؛ بنابراین همانطور که یک انسان در طول زندگی خود، شاد، غمگین، خشمگین و … می‌شود، ممکن است اضطراب را هم تجربه کند. اما در مواردی، شدت این اضطراب آنقدر زیاد می‌شود که آرامش روانی فرد و سیر طبیعی زندگی او را دچار مشکل می‌کند. تا جایی که بسیاری از رفتارها، عملکرد و تصمیم‌گیری و حتی ارتباطات او را با دنیای اطراف با اختلال روبه‌رو می‌کند. به همین دلیل شناخت درست راه های درمان اضطراب اهمیت ویژه‌ای دارد و می‌تواند فرد را برای مدیریت بهتر آن یاری کند.

دکتر مصطفی کریمی، روان‌درمانگر و عضو مرکز تحقیقات علوم رفتاری دانشگاه شهید بهشتی، برای آشنایی بیشتر شما با راه های درمان اضطراب نکات بسیار مهمی را درباره این موضوع بیان کرده‌اند.

این مسئله را به‌خاطر داشته باشید که تشخیص اضطراب و اجرای یک پروتکل درمانی دقیق و مؤثر، کاری است که باید به کمک یک فرد متخصص در این زمینه، انجام بگیرد؛ بنابراین اگر احساس می‌کنید که خودتان یا یکی از عزیزان شما با اضطراب منفی روبه‌رو است و زندگی او تحت‌تأثیر این اتفاق قرار دارد، با متخصصان ما تماس بگیرید. درمانگران ما در یک بررسی جزئی و عمیق‌تر وجود یا عدم وجود این مشکل را در فرد تشخیص خواهند داد و در صورت نیاز، درمان اضطراب را آغاز می‌کنند.

آیا اختلال اضطراب درمان‌پذیر است؟

اضطراب احساسی است که به طور طبیعی در همه افراد وجود دارد. در حقیقت همه ما در برخی شرایط خاص، مانند تغییر موقعیت‌ها، ورود به یک موقعیت یا پوزیشن کاری جدید، واردشدن به مقطع تحصیلی تازه و … این حس اضطراب را تجربه می‌کنیم. به همین دلیل می‌توان گفت اضطراب پاسخ طبیعی بدن ما به شرایط گوناگونی است که در آن قرار می‌گیریم و ازاین‌جهت آن را به‌عنوان یک مسئله تهدیدکننده یا اختلال، نمی‌شناسیم.

اما در جایی اضطراب را به‌عنوان یک اختلال در نظر می‌گیریم و به دنبال درمان آن می‌رویم که احساس می‌کنیم سازگاری ما در زندگی بسیار کاهش‌یافته است. برای مثال اضطراب باعث می‌شود که به‌موقع قادر به انجام کارهایمان نباشیم، تمرکز ما از بین برود، دائماً احساسات ناخوشایند را تجربه کنیم یا با مشکلات خواب مواجه شویم و … . در این شرایط و زمانی که علائم رایج اضطراب به شکل مزمن خودشان را نشان می‌دهند، باید برای درمان اضطراب اقدام کنیم.

نکته مهم و خوشحال‌کننده درباره اختلال اضطراب این است که این مشکل درمان‌پذیر است و با به‌کارگیری روش‌های علمی روانشناسی، می‌توان علائم ناخوشایند آن را کاهش داد. به گفته دکتر کریمی: «درمان‌های بسیار متعددی برای اضطراب وجود دارد. از درمان‌های دارویی تا انواع درمان‌های روانشناختی و روان‌درمانی‌ها و مجموعه‌ای از رفتارهایی که فرد می‌تواند در سبک زندگی خود و مواجهه با مسائل داشته باشند. همه این کارها تأثیرات قابل‌توجهی را در درمان اضطراب و کاهش علائم آن دارد.»

دکتر مصطفی کریمی همچنین بیان می‌کنند، تحقیقات مختلفی این مسئله را ثابت کرده‌اند که اضطراب و خصوصاً اضطراب مرضی (اضطرابی که به‌عنوان یک بیماری شناخته می‌شود، مانند اختلال اضطراب فراگیر یا اختلال اضطراب اجتماعی و …) همگی قابل‌درمان هستند؛ بنابراین پروتکل‌های درمانی دارویی و غیردارویی متعددی برای آن‌ها وجود دارد که ده‌ها سال است روی آن‌ها تحقیقات و پژوهش‌های زیادی صورت‌گرفته و اثربخشی این روش‌ها را تأیید کرده‌اند.

راه های درمان اضطراب بدون دارو

درمان اختلال اضطراب به شیوه‌های گوناگونی اتفاق می‌افتد و روش‌های متعددی برای آن وجود دارد. درمان‌های روانشناختی در این حوزه اهمیت ویژه‌ای دارند و سال‌هاست که با روش‌های مختلف درمان‌های غیردارویی مواجهیم.

ازجمله راه های درمان اضطراب بدون دارو یا همان درمان‌های روانشناختی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

درمان‌های روانکاوی سنتی

روانکاوی سنتی شیوه‌ای است که روانکاوان متقدم برای درمان بیماران خود، به‌ویژه درمان اختلالات اضطرابی از آن استفاده می‌کردند. ازآنجایی‌که در روانکاوی، ریشه اضطراب‌ها، امیال، گرایش‌ها و کشاننده‌های ناخودآگاه فرد است، تلاش می‌کنند فرد را به‌آرامی با ریشه‌های مشکلاتی که منجر به اضطراب شده است، روبه‌رو کنند. بنابراین روانکاوان از طریق ایجاد بینش جدید در مراجع، در مدت‌زمان تقریباً طولانی، به فرد کمک می‌کنند تا اضطراب خود را کاهش دهد.

دکتر مصطفی کریمی اشاره می‌کنند که امروزه، استفاده از شیوه روانکاوی برای درمان اضطراب چندان رایج نیست. اما، گاهی برای درمان اختلال اضطراب در کودکان هم از این روش‌ها استفاده می‌شود. البته باید روی این نکته تاکید کرد که به دلیل بینش کمتر کودکان نسبت به احساسات و آگاهی‌های روانشناختی آن‌ها، از روش‌های غیرمستقیم برای درمان روانشناختی استفاده می‌شود. مانند نقاشی، قصه درمانی، بازی‌درمانی و …

رفتار درمانی

یکی از مهم‌ترین راه های درمان اضطراب که به‌صورت گسترده در این حیطه به کار می‌رود، رفتار درمانی است. در این روش از درمان و تمرین‌های مشخص رفتاری و عملی استفاده می‌شود که بسیار جزئی انجام می‌گیرد. مانند حساسیت‌زدایی نظام‌دار یا تدریجی.  در این روش از سلسله‌مراتب استفاده می‌شود. به این صورت که موقعیت‌های گوناگون فرد را از کمترین میزان اضطراب تا بالاترین میزان آن تنظیم کرده و تلاش می‌کنند به شکل واقعی یا تجسمی فرد را با آن روبه‌رو کنند. به این صورت، فرد می‌تواند به‌مرورزمان توانایی مقابله با موقعیت‌های اضطراب‌آور خود را به دست آورد.

بیوفیدبک

بیوفیدبک نیز یکی دیگر از راه‌های درمان اختلال اضطراب است که درواقع نوعی پس‌خوراند زیستی به شمار می‌رود. در این روش با نصب گیرنده‌های خاصی به بدن فرد، درباره واکنش‌های فیزیکی فرد، مانند دمای بدن، ضربان قلب او و … بازخوردهایی به او داده می‌شود. به‌این‌ترتیب فرد با آگاهی از تغییرات بدنی خود که ناشی از شرایط اضطرابی است، راه‌های مدیریتی و کنترلی مناسبی را در برابر آن‌ها پیاده‌سازی می‌کند. در این روش، عامل تنظیم احساسات و مدیریت آن‌ها، خود فرد است.

آیا مشاوره با متخصص بالینی می تواند به شما کمک کند؟ با صحبت کردن با یک متخصص در هوکات قدم بزرگی در سلامت روان خود بردارید.

روش شناختی رفتاری

یکی دیگر از مهم‌ترین و گسترده‌ترین راه‌های درمان اختلال اضطراب استفاده از روش شناختی رفتاری است. در این روش روی شناخت فرد، تصورات و تصویرهای او، برداشت‌های غلط فرد و تحریف‌های شناختی فرد در موقعیت‌های گوناگون تمرکز می‌شود.

همچنین روش شناختی درمانی به اصلاح رفتارهای اشتباه فرد می‌پردازد. برای مثال فرد اطلاعات یا باورهای تحریف‌شده‌ای نسبت به خطرناک بودن دنیا دارد. از طرفی رفتارهای مقابله‌ای که برای رویارویی با آن‌ها انتخاب می‌کند، ناشی از همین تصورات و شناخت اشتباه اوست؛ بنابراین تلاش می‌شود که فرد با اصلاح باورها، به یک نگاه، عقیده و باور سالم‌تر دست یابد. از طرفی هم سعی می‌شود که با اصلاح رفتاری، فرد در موقعیت‌های اضطراب‌‌آور مدیریت و کنترل بسیار خوبی را روی خود داشته باشد.

روان درمانی پویشی فشرده و کوتاه مدت

این روش درمانی که یکی از راه‌های درمان اختلال اضطراب است، در حوزه درمان‌های تحلیلی روانشناختی جای می‌گیرد. این رویکرد بر پایه این فرض بنا شده که بروز اضطراب در فرد، به دلیل کاهش توانایی مقابله‌ای او برای مواجه شدن با تکانه‌ها و احساسات ناخوشایند و نامطلوب فرد است. از این منظر این روش با روانکاوی شباهت‌های زیادی دارد. در روان درمانی پویشی فشرده و کوتاه مدت، تلاش می‌شود که با افزایش ظرفیت فرد برای تحمل اضطراب و آگاهی از علائم و بازخوردهای فرد، نسبت به خودش، در جلسه مشاوره، درمان صورت بگیرد.

درمان متمرکز بر هیجان یا روش eft

روش eft روش دیگری است که درواقع یک روش متمرکز بر هیجان است. Eft نوعی روش تجربی است که تلاش می‌کند با اصلاح هیجانی، فرد را درمان کند. در این درمان، ارتباطات فرد و سبک‌های رفتاری او تحلیل می‌شوند؛ بنابراین بر اساس چرخه‌های تعاملی فرد در ارتباطات او که تصورات تحریف‌شده‌ای را در فرد ایجاد می‌کنند، درمان شروع می‌شود. روش Eft در تلاش است که با ایجاد بینش جدید در افرادی که به اضطراب مبتلا هستند، شناسایی احساسات پنهان‌شده آن‌ها و در نهایت شناخت عواملی که فرد را از ابراز سالم هیجانی منع می‌کند، درمان آن‌ها را انجام دهد.

نوروفیدبک

روش دیگری که در میان راه های درمان اضطراب جای می‌گیرد، درمان‌های مبتنی بر نوروتراپی هستند. مانند روش نوروفیدبک که شباهت‌هایی با روش بیوفیدبک دارد. در روش درمان اضطراب با نوروفیدبک، گیرنده‌هایی به سر فرد وصل می‌شود و از طریق واکنش‌های او که روی مانیتور ثبت می‌شود، می‌توان کار درمان را انجام داد.

درمان اضطراب با روش tdcs

روش tdcs هم درمان دیگری در حوزه نوروتراپی است. این روش، روش درمانی غیرتهاجمی است و به کاهش میزان تحریک‌پذیری نورون‌های مغزی می‌پردازد. ازآنجایی‌که نورون‌های مغزی در انتقال اطلاعات مغزی و همچنین ایجاد بسیاری از اختلالات نقش دارند، کاهش تحریک‌پذیری آن‌ها در موارد خاص، اهمیت می‌یابد. در tdcs یک جریان الکتریکی بسیار ضعیف به جمجمه منتقل می‌شود. بسته به مکانی که در مغز تحریک می‌شود، شدت و اندازه الکترود و اسفنجی که الکترود به کمک آن به سطح جمجمه متصل می‌شود، روی کارکرد مغز فرد اثر می‌گذارد.

درمان اضطراب با rtms

Rtms روش دیگری در نوروتراپی است که جریان قوی‌تری را نسبت به tdcs ایجاد و منتقل می‌کند. این روش روی نورون‌های مغزی، اثر تحریکی بیشتری دارد. درواقع، در مقایسه با روش tdcs فعال‌کردن یا شلیک نورونی را قوی‌تر انجام می‌دهد. به گفته دکتر کریمی، روان‌درمانگر و عضو مرکز تحقیقات علوم رفتاری دانشگاه بهشتی، اثربخشی این روش بالاست. اما، ممکن است ریسک آن، خصوصاً در افرادی که احتمال تشنج در آن‌ها وجود دارد، بیشتر باشد.

درمان‌های دارویی برای کاهش اضطراب

علاوه بر درمان‌های روانشناختی، طیفی از درمان‌های دارویی هم در میان راه‌های درمان اختلالات اضطرابی وجود دارد. معروف‌ترین داروهایی که برای درمان اضطراب استفاده می‌شوند، در گروه زیر جای می‌گیرند.

خانواده بنزودیازپین‌ها

گروه داروهای بنزودیازپین‌ها، از معروف‌ترین درمان‌های دارویی اضطراب هستند که در موارد زیادی به کار می‌روند. داروهایی مانند دیازپام که با نام تجاری والیوم شناخته می‌شود، آلپرازولام یا زاناکس، کلونازپام یا کلونوپین و لورازپام یا آتیوان برای درمان استرس و اضطراب، از این خانواده دارویی استفاده می‌شوند. این داروها به‌عنوان داروهای اصلی در اختلال اضطراب فراگیر تجویز می‌شوند. اما، درباره انواع دیگر اضطراب مانند هراس اجتماعی و … این داروها به‌عنوان مکمل به کار می‌روند.

داروهای گروه مسدودکننده بتا

داروهای دیگری با عنوان گروه مسدودکننده بتا هم وجود دارند که معروف‌ترین آن‌ها، پروپرانول یا پروپرانولول است. ترونولومین هم در این خانواده جای می‌گیرد. به‌طورکلی داروهای گروه مسدودکننده بتا تلاش می‌کنند از طریق کاهش ضربان قلب و فشارخون، اثرگذاری متغیرهای مرتبط با اضطراب و استرس را کاهش دهند؛ بنابراین زمانی که علائمی مانند لرزش، تعریف و … علائم غالب فرد باشند، این داروها در کاهش آن بسیار مناسب‌اند.

داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین

داروهای این گروه نیز در میان راه‌های درمان اختلال اضطراب به کمک دارو نقش زیادی دارد. داروهایی مانند سرترالین یا آسنترا و آلونتا ازجمله داروهای این گروه هستند که برای برخی افراد تجویز می‌شوند. داروهای این طیف، ضدافسردگی به‌حساب می‌آیند اما در برخی اضطراب‌ها مانند اضطراب اجتماعی هم تأثیر بسیار خوبی دارند. سیتالوپرام و فلوکستین از دیگر داروهای معروف در این گروه هستند.

دکتر کریمی اشاره می‌کنند که برخی از مجموع داروهایی که نام‌برده شد، ممکن است با عوارضی مانند یبوست، خشکی دهان، احساس سر بودن بدن، کم یا زیادشدن میزان خواب، کاهش شدید میل جنسی، به‌ویژه در ابتدای مصرف و … همراه باشند. البته باید به این نکته اشاره کرد که این عوارض به‌مرورزمان کاهش پیدا می‌کنند. اما، درصورتی‌که این عوارض به شکل شدیدی ادامه یافتند، فرد حتماً باید آن را به پزشک معالج خود اطلاع دهد تا در صورت لزوم، تغییری در دوز مصرفی یا داروها ایجاد شود. در بسیاری از موارد، فرد هم‌زمان، نیاز به روان درمانی و دارو درمانی دارد. این مورد برای افرادی که تجربیات اضطرابی شدیدی دارند، بسیار مؤثر و ضروری است؛ بنابراین اگر فردی به هر دو نوع درمان نیازمند باشد، نباید نسبت به انجام آن مقاومت کند.

آیا مشاوره با متخصص بالینی می تواند به شما کمک کند؟ با صحبت کردن با یک متخصص در هوکات قدم بزرگی در سلامت روان خود بردارید.

استراتژی‌های کمکی برای مدیریت اضطراب

یکی از مهم‌ترین نکاتی که درباره مدیریت اضطراب مطرح می‌شود، جدای از روان درمانی و دارو درمانی، استراتژی‌های کمکی و مقابله‌ای هستند که فرد باید آن‌ها را به کار بگیرد. این راهکارها با عنوان راهکارهای مدیریت استرس، مدیریت هیجان یا تمرین‌های آرام‌بخشی شناخته می‌شوند.

دکتر کریمی، استراتژی‌های کمکی برای مدیریت اضطراب فرد را به شکل زیر بیان می‌کنند:

تغییر رژیم غذایی

تغییر رژیم غذایی به شکل مؤثری در مدیریت اضطراب تأثیر دارند. برخی غذاهای پرکالری مانند سس‌ها، به دلیل مواد نگهدارنده درون خود، برای افراد مستعد اضطراب، مقداری تحریک‌کننده‌اند. همچنین مصرف کافئین نیز برای افرادی با زمینه اضطراب، ایجاد مشکل می‌کند.

تغییر در برنامه خواب

خواب نامناسب و نبود برنامه درست برای خوابیدن، افراد را برای ابتلا به اضطراب مستعد می‌کند! بنابراین داشتن یک الگوی مناسب و تغییر در برنامه خواب از دیگر استراتژی‌های کمکی برای مدیریت اضطراب هستند. سعی کنید در یک زمان به رختخواب بروید و از 30 دقیقه قبل استفاده از وسایل الکترونیک از جمله گوشی همراه و تلوزیون را قطع کنید. نور محیط را کم کنید و دمای محیط را تنظیم کنید. برای بیدار شدن هم برنامه منظمی داشته باشید و تا مدتی به این بهداشت خواب پایبند باشید تا به روتین زندگی شما تبدیل شود.

افزایش فعالیت بدنی

کمبود فعالیت بدنی، با اضطراب ارتباط دارد؛ بنابراین روزانه بخشی از زمان خودتان را به فعالیت‌های بدنی مانند پیاده‌روی و اختصاص دهید. به نقل از وبسایت وب‌ام‌دی آمریکا، یک پیاده‌روی ۱۰ دقیقه‌ای می‌تواند درست مانند یک تمرین ۴۵ دقیقه‌ای مؤثر باشد. اگر به طور منظم، حداقل ۳ بار در هفته ورزش کنید، کمتر احساس اضطراب خواهید کرد.

برنامه‌ریزی

فقدان برنامه‌ریزی برای انجام کارها یا عدم برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت در ایجاد اضطراب یا تشدید آن مؤثر است. زمانی که شما با برنامه ریزی روز خود را آغاز می کنید از اینکه در هر زمانی چه کاری را باید انجام دهید و یا با چه کسانی باید صحبت کنید آگاهی دارید و این باعث می شود خود را برای آن آماده کنید. همین امر سبب کاهش اضطراب شما و اعتماد به توانایی هایتان خواهد شد و از طرفی اطمینان دارید که تا حدود بسیار زیادی اتفاق غیرمنتظره ای نخواهد افتاد.

صحبت با دیگران

صحبت با افراد مطمئن و مورد اعتماد، به‌ویژه کسانی که تجارب اضطرابی داشته‌اند، از دیگر استراتژی‌های کمکی برای کاهش و مدیریت اضطراب است.

استراحت کردن در میان فعالیت‌ها

استراحت در میان انجام کارها، به جمع‌شدن نیروی فرد برای انجام‌دادن کارهای جدید کمک زیادی می‌کند.

ریلکسیشن و تمرین‌های ذهن‌آگاهی

انجام منظم این تمرین‌ها مانند تنفس شکمی و تمرکز روی آن، رهاسازی ماهیچه‌ای مثل تمرکز روی یک عضو بدن و رهاکردن و توجه به تغییرات آن و … به شکل مؤثری فرد را برای آرام‌سازی خود در شرایط اضطرابی کمک می‌کنند. روش‌های موسوم به یوگا یا مایندفولنس هم در مدیریت استرس و اضطراب بسیار کارآمد و مفید هستند.

شما مجبور نیستید به تنهایی با مشکلات خود روبرو شوید.

مشاوران مجرب ما در هوکات می توانند به شما کمک کنند.